Diyabet (Şeker Hastalığı) Nedir?

Diyabet, yani şeker hastalığı pankreasta üretilen insülin hormonunun yetersiz salgılanması veya etkisiz olması nedeniyle barsaklardan kana geçen şeker moleküllerinin hücrelere girememesi  ve kanda birikmesine bağlı oluşan bir hastalıktır. Açlık kan şekerinin 126mg/dl üzerinde olması veya tokluk kan şekerinin 200mg/dl üzerinde olması diyabet tanısı için yeterlidir. Açlık kan şekeri 100-126mg/dl olan bireylede bozulmuş glikoz toleransı mevcuttur ve bu bireylere Oral Glikoz Tolerans Testi (OGTT) yapılarak diyabet durumuna bakılır. Ana hatlarıyla Tip I ve Tip II olarak sınıflandırılır. Bu iki tipin bazı ara formları da vardır. Tip I diyabet genellikle çocukluk veya gençlik çağında  bazı enfeksiyon hastalıklarının sonrasında otoimmün olarak vucut savunmasının pankreas dokusuna saldırması sonrası insülin üreten hücrelerin yok olması neticesinde gelişmektedir.  Tedavisinde ömür boyu insülin kullanılmaktadır. Bu grup hasta diyabet cerrahisinden pek fayda görmemektedir. Tip II diyabet yetişkin çağında genellikle obez bireylerde meydana gelmektedir. Hücrelerdeki aşırı yağ nedeniyle insüline karşı hücre düzeyinde direnç mevcuttur ve insülin pankreastan salgılanmasına rağmen etki etmemektedir. Hücrelerin içine yeterince şeker yakıtı girmediği için bunlar enerji üretemez ve görevlerini tam olarak yerine getirmezler. Kanda biriken fazla şeker böbrekle atılmaya çalışılır. Böbrek, göz, sinirler, damarlar ve çeşitli doku ve organlar yüksek kan şekerinden etkilenerek zamanla bozulmaya başlar. Tip II diyabetin tedavisinde diyet ile birlikte çeşitli tabletler ve geç dönemde insülin kullanılmaktadır. Hastalar kilo verdikleri zaman insülin direnci azaldığı için diyabetten de kurtulabilmektedir.

Tip II Diyabet (Şeker Hastalığı) Tedavisinde Kullanılan Cerrahi Tedavilerin Temelleri

Tip II diyabetin (şeker hastalığı) günümüzde dünyada ciddi bir salgın şeklinde hızla artmasının nedenlerinden biri batı tipi beslenme tarzıdır. Bu beslenme şekli ile yüksek kalori rafine gıdalar kullanılmaktadır. Bu beslenme şekli hareketsizlik ile birleştiğinde obezite ve diyabet eğilimini artırmaktadır.  İnce barsakların ileum adı son kısmından GLP-1 ve benzeri bazı hormonlar salgılanmaktadır. Bu hormonların salınımı bu bölgeye gıdaların ulaşması ile ileri derecede artmaktadır, ancak rafine gıdalar barsakların mideye yakın kısmında hemen tama yakın emildiği için günümüz beslenme tarzı ile insülinin karşıtı gibi davranan bu hormonlar aktif hale gelmediği için insülin direnci ortaya çıkmaktadır. Tip II tedavisinde kullanılan cerrahi yöntemlerde mide tüp haline getirilir. Bu şekilde hastanın yeme porsiyonları azaltılır ve gıdaların hızla ince barsağa geçmesi sağlanır. Ayrıca midenin açlık uyaranını artıran fundus kısmı da çıkarıldığı için hastanın tokluk hissi artar. Ayrıca aktif hormon salgılayan ileum adlı ince barsak çeşitli cerrahi yöntemlerle mideye yaklaştırılarak insülin direncini azaltan hormonlar beslenmenin erken safhalarında hızla yükselir. Bu şekilde diyabet şiddeti hızla azalarak hastaların kan şekerleri düzeyi normale döner. Bu işlemlerle hastaların kan yağları ve zamanla hipertansiyonları da düzelir.

Jejunoileal By-pass

Jejunoileal by-pass ameliyatında jejunum isimli mideye yakın barsak kısmı ileum isimli kalın barsak ayırımından ayrılır ve kalın barsağa yakın bir noktaya yeniden bağlanır. Bu şekilde ileumun büyük bir kısmı emilim dışı kalır. Başarısının düşük olması ve bir kısım barsağın kör olarak kalması nedeniyle günümüzde tercih edilmeyen ve uygulanmayan bir ameliyattır.

Transit Bipartisyon

Transit Bipartisyon ameliyatı hastaya tüp mide ameliyatı yapıldıktan sonra aynı anda ileum adlı kalın barsağa yakın kısmın kesilerek alt kısmının mideye ve üst kısmının da bu barsağa mide bağlantısının belirli uzunluklar sonrasında Y şeklinde bağlanması işleminin genel adıdır. Bu ameliyatla hastaların hem yemesi kısıtlanır, hem iştahları azaltılır ve hem de barsak bağlantıları nedeniyle gıdaların emilimi azaltılır ve insülin direncini kıran hormonlar aktif hale getirilir. Tüm bu etkilerin toplamı hızla kan şekerinin normale dönmesi, kan yağlarının ve kolesterolün düşmesi ve hipertansiyon gibi diyabete bağlı diğer sorunların da hızla düzelmesini sağlar. Öyle ki hastaların birçoğu ameliyat sonrası hastaneden taburcu olurken diyabet ilaçlarını bırakmaktadır. Yapılan bilimsel araştırmalarda bu ameliyatın özellikle kilolu bireylerde %90 başarı oranına sahip olduğunu göstermektedir. Bu hastaların %2-4’üne bulantı-kusma, yağlı ishal ve dumping sendromu gibi yan etkiler görülebilmektedir.

Sasi (Single Anastomosis Sleeve İleal By-Pass)

SASİ ameliyatı Transit Bipartisyon işleminin basitleştirilmiş halidir. Mideye tek bir barsak bağlantısı yapılır. Diğerinden farklı olarak mideye safra kaçağı oluşabilmektedir. Diğer açılardan sonuçları TB ile benzerdir.

İleal İnterpozisyon

İleal interpozisyon ameliyatında ileum adlı ince barsak parçası bir bütün olarak mideye yaklaştırılarak barsak hormonlarının erken aktif hale gelmesi sağlanır. Diverted ve non-diverted olarak iki ayrı tipi mevcuttur. Diverted tipinde ileum mideye bağlanır, nondiverted tipinde ise jejunum adlı mideye yakın barsak kısmının arasına yerleştirilir.  TB’dan farkı emilim bozukluğuna yol açan devredışı bırakılmış bir barsak kısmının olmamasıdır. Blimsel çalışmalarda bu ameliyatın da başarısı %80-85 düzeyindedir.

Sleeve Gastrektomi + Jejunoileal Anastomoz

Sleeve gastrektomi+ jejunoileal anastomoz ameliyatında mide yine mide tüp haline getirilir ve jejunum adlı mideye yakın barsak ile ileum adlı kalın barsağa yakın barsak kısımları arasında bir kısım barsağı emilim dışı bırakacak şekilde bir anastomoz, yani ara bağlantı oluşturulur. Bu şekilde gıdaların emiliminde azalma ve ileum hormonlarının aktif hale gelmesi sağlanır. Uygulanması basit bir işlem olmasına rağmen, başarısının diğer yöntemlerden daha düşük olması yaygın kullanılmasını azaltmaktadır.